Dita kur vdiqën dinosaurët
Një paleontolog i ri mund të ketë zbuluar një rekord të ngjarjes më të rëndësishme në historinë e jetës në Tokë.
Nga Douglas Preston
Nëse, në një mbrëmje ten je dite të caktuar rreth gjashtëdhjetë e gjashtë milion vjet më parë, të kishit qëndruar diku në Amerikën e Veriut dhe të kishit shikuar nga qielli, së shpejti do të kishit kuptuar atë që dukej të ishte një yll.
Nëse do të shikonit për një ose dy orë, ylli do të dukej se do të rritej në shkëlqim, megjithëse mezi lëvizte. Kjo sepse nuk ishte një yll por një asteroid dhe ishte drejtuar drejt Tokës me rreth dyzet e pesë mijë milje në orë.
Gjashtëdhjetë orë më vonë, asteroidi goditi. Ajri përpara ishte i ngjeshur dhe nxehej ne menyre te tejskajshme, dhe shpërtheu një vrimë në atmosferë, duke gjeneruar një valë goditje supersonike. Asteroidi goditi ne një det të cekët, aty ku është sot gadishulli Jukatan.
Në atë moment, periudha e Kretaceut mbaroi dhe filloi periudha e Paleogjenit.
Disa vjet më parë, shkencëtarët në Los Alamos National Laboratory përdorën atë që ishte atëherë një nga kompjuterët më të fuqishëm në botë, të ashtuquajturën Q Machine, për të modeluar efektet e ndikimit.
Rezultati ishte një video e ngjarjes me lëvizje të ngadasuara, sekondë pas sekonde, me ngjyra të modeluara. Brenda dy minutash nga përplasja në Tokë, asteroidi, i cili ishte të paktën gjashtë milje i gjerë, kishte grumbulluar një krater rreth tetëmbëdhjetë milje të thellë dhe kishte ngritur njëzet e pesë trilionë tonë meterkub mbetje në atmosferë. Imagjinoni renien e një guraleci në ujë të pellgut, por në një shkallë planetare.
Kur korja e Tokës u tërhoq, një majë më e lartë se Maja e Malit Everest u krijua.
Energjia e lëshuar llogaritet te ishte më shumë se ajo e një miliard bomba te Hiroshima-s, por shpërthimi nuk dukej aspak si një shpërthim bërthamor.
Në vend të kësaj, shpërthimi fillestar formoi një forme "bisht gjeli", ne formen e një avioni gjigant prej materiali të shkrirë, i cili doli nga atmosfera, disa prej të ketij materiali u ndez në Amerikën e Veriut. Pjesa më e madhe e materialit ishte disa herë më e nxehtë se sipërfaqja e diellit dhe i vuri flakën gjithçkaje brenda rrezes se veprimit prej nje mijë miljeve.
Për më tepër, një kon i përmbysur i shkëmbit të lëngshëm, të mbinxehur u ngrit, u përhap jashtë si blloqe të panumërta qelqi të nxehta, të quajtura tektite, dhe mbuloi hemisferën perëndimore.
Disa nga ejecta i shpëtuan tërheqjes gravitacionale të Tokës dhe shkuan në orbita të parregullta rreth diellit. Përgjatë miliona viteve, pjesë të tij gjetën rrugën për në planetë te tjere dhe hënë. Të tjerë shkuan në sistemin diellor.
Marsi përfundimisht ishte mbushur me mbeturina te shperndara ne siperfaqen e tij- ashtu si pjesët e Marsit, të goditura lart nga ndikimet e lashta të asteroideve, janë gjetur në Tokë.
Një studim i vitit 2013 në revistën Astrobiology vlerësoi se dhjetëra mijëra paund mbetje materiali mund të kishin rënë në Titan, një hënë të Saturnit dhe në Evropë dhe Callisto, të cilat rrotullohen rreth Jupiterit - tre satelitë që shkencëtarët besojnë se mund të kenë kushte premtuese për jetën. Modelet matematikore tregojnë se të paktën disa prej këtyre mbeturinave endacake ruanin akoma mikrobe të gjalla.
Asteroidi mund të ketë mbjellë jetë në të gjithë sistemin diellor, edhe pse shkatërroi jetën në Tokë.
Ndërsa Toka rrotullohej, materiali ajror konvergoi në anën e kundërt të planetit, ku ra dhe i vuri flakën tërë nënkontinentit Indian. Matjet e shtresës së hirit dhe blozës që përfundimisht veshën Tokën tregojnë se zjarret konsumuan rreth shtatëdhjetë përqind të pyjeve të botës. Ndërkohë, tsunamit gjigantë që rezultuan nga goditja u përplasën në Gjirin e Meksikës, duke shqyer vijat bregdetare, ndonjëherë duke qëruar qindra metra shkëmb, duke shtyrë mbeturinat në brendësi dhe pastaj duke i thithur përsëri në ujë të thellë, duke lënë depozita të ngatërruara që naftëtarët ndonjëherë hasin në rrjedha e shpimeve në det të thellë.
Dëmi vetëm sapo kishte filluar. Shkencëtarët ende debatojnë shumë nga detajet, të cilat rrjedhin nga modelet kompjuterike, dhe nga studimet në terren të shtresës së mbeturinave, njohuritë për shpejtësinë e zhdukjes, fosilet dhe mikrofosilet, dhe shumë të dhëna të tjera.
Por pamja mbi të gjitha është vazhdimisht e zymtë. Pluhuri dhe bloza nga goditja dhe ndezjet penguan të gjitha rrezet e diellit të arrijnë në sipërfaqen e planetit për muaj me radhë.
Fotosinteza dhe gjithçka u ndal, duke vrarë pjesën më të madhe të jetës së bimëve, duke shuar fitoplanktonin në oqeane dhe duke shkaktuar rënien e sasisë së oksigjenit në atmosferë. Pasi zjarret u shuan, Toka u zhyt në një periudhë ftohjeje, mbase edhe në një ngrirje të thellë.
Burimi: New yorker
Comments