A e ke pyetur ndonjëherë veten pse shumë njerëz në Shqipëri, sidomos fëmijët, të moshuarit dhe personat me aftësi të kufizuara, janë ende të lënë pas dore?
Pse shumë familje ende luftojnë për të siguruar kujdesin më të nevojshëm?
Një studim i fundit nga M. Poni ofron një përgjigje emocionuese dhe të dhimbshme për këtë realitet të vështirë. Shqipëria, pas shumë përpjekjesh për të reformuar politikat e saj sociale, mbetet e bllokuar në një tranzicion që duket se nuk ka fund.
Një sistem që lë gratë dhe familjet në presion të madh?
Në zemër të këtij studimi, del në pah një fakt i dhimbshëm: shumica e ndihmës sociale në Shqipëri mbështetet tek familja.
Ndoshta tingëllon mirë në teori, por në praktikë kjo do të thotë se shumë gra sakrifikojnë jetët e tyre për t'u kujdesur për anëtarët e familjes. Ato detyrohen të mbajnë mbi supe barrën e kujdesit për fëmijët, të moshuarit dhe të sëmurët, duke u privuar nga mundësitë për të ndërtuar karrierën e tyre ose për të ndjekur ëndrrat e tyre.
Imagjino një nënë të vetme që lufton çdo ditë për të kujdesur për fëmijët e saj dhe prindërit e moshuar, pa mbështetje të mjaftueshme nga shteti. Kjo është një realitet i përditshëm për shumë gra shqiptare. Në vend që të krijohet një sistem që i ndihmon këto familje, shteti i ka lënë ato të përballen vetëm me këto sfida të mëdha.
Shërbimet sociale, një premtim i pa mbajtur
Një nga gjetjet më tronditëse të studimit është se financimet për shërbimet sociale janë të pamjaftueshme. Kjo do të thotë se, edhe nëse dikush është në nevojë urgjente për ndihmë – qoftë një fëmijë që ka nevojë për mbështetje psikosociale, ose një i moshuar që nuk mund të kujdeset më për veten, mundësitë për të marrë ndihmë janë shumë të pakta. Mungesa e burimeve financiare bën që shumë nga këto shërbime të jenë të paqasshme për shumicën e popullsisë.
Kjo situatë krijon një ndjenjë të fortë zhgënjimi dhe dëshpërimi për njerëzit që ndihen të braktisur nga një sistem që duhej të ishte aty për t'i mbështetur në momentet më të vështira. Dhe ky zhgënjim ndihet çdo ditë nga ata që duhet të luftojnë për mbijetesë, pa sigurinë që do të kenë mbështetjen e nevojshme nga shteti.
Një shoqëri civile që bën të pamundurën
Në këtë vakuum të krijuar nga mungesa e veprimit të shtetit, shoqëria civile ka hyrë në lojë. Organizatat joqeveritare kanë bërë një punë të jashtëzakonshme, duke u përpjekur të mbulojnë hendekun e lënë nga sistemi.
Por edhe këto organizata kanë kufizimet e tyre. Ato shpesh kanë burime të kufizuara dhe nuk mund të ndihmojnë të gjithë ata që kanë nevojë. Edhe pse zemra e tyre është plot dëshirë për të ndihmuar, realiteti është se vetëm shteti mund të sigurojë një sistem të qëndrueshëm për të gjithë qytetarët.
Kjo përpjekje e shoqërisë civile, ndërkohë që është për t'u lavdëruar, tregon gjithashtu përmasat e krizës. A nuk është detyra e një shteti të kujdeset për qytetarët e tij, të sigurojë mbrojtje dhe dinjitet për çdo njeri, pavarësisht statusit apo gjinisë?
Çfarë mund të bëjmë për të ndryshuar?
M. Poni në studimin e saj bën thirrje për një zgjim të madh dhe të domosdoshëm. Ka disa hapa të rëndësishëm që Shqipëria duhet të marrë për të shpëtuar sistemin e saj social dhe për të mbrojtur ata që kanë më shumë nevojë:
Rritja e financimeve
Nuk ka më justifikime. Shteti duhet të angazhojë më shumë para për shërbimet sociale, veçanërisht për grupet më vulnerabël si fëmijët, të moshuarit dhe personat me aftësi të kufizuara. Pa një përkushtim financiar, nuk mund të ketë përparim të vërtetë.
Ndryshimi i politikave
Shqipëria duhet të kalojë përtej konceptit që familja është përgjegjësja kryesore për kujdesin. Një sistem social i drejtë duhet të ofrojë mbështetje të barabartë për të gjithë, pavarësisht nëse kanë apo jo një familje të fortë pas tyre.
Bashkëpunimi midis shtetit dhe shoqërisë civile
Vetëm duke punuar së bashku, shteti dhe organizatat joqeveritare mund të arrijnë të mbulojnë hendekun e madh të krijuar nga mungesa e mbështetjes sociale. Ky bashkëpunim duhet të jetë i organizuar, i qëndrueshëm dhe me qëllim që askush të mos mbetet prapa.
A është koha për një rrugë të re?
Shqipëria është në një udhëkryq. Mund të vazhdojë me rrugën e tanishme, ku reformat e politikave sociale ngecin dhe shumë qytetarë lihen pa ndihmë. Ose mund të zgjedhë të ndërmarrë hapa të guximshëm dhe të krijojë një sistem të mirëqenies që vërtet mbron qytetarët e saj.
Dhe kur të mendosh për këtë, kujtohu për ata që nuk kanë zë. Për atë nënë që nuk ka se ku të drejtohet, për atë fëmijë që rritet në një mjedis të varfër, për atë të moshuar që pret me dëshpërim ndihmën që nuk vjen kurrë. Ata janë fytyrat e vërteta të kësaj krize. Ata janë arsyeja pse duhet të ndodhë një ndryshim – dhe duhet të ndodhë tani.
Comments